W dobie powszechnego dostępu do urządzeń elektronicznych – smartfonów, laptopów czy kamer – ilość generowanych przez nas danych rośnie w lawinowym tempie. Zdjęcia, filmy, dokumenty, projekty – wszystko to musi zostać gdzieś zapisane, a następnie uporządkowane, aby w razie potrzeby można było łatwo do tych plików wrócić. Niestety, w ferworze codzienności często zapominamy o zapewnieniu właściwej ochrony tych cennych informacji. W efekcie dochodzi czasem do sytuacji, w której – z powodu awarii, kradzieży lub złośliwego oprogramowania – stajemy przed koniecznością odzyskiwania danych. Jednym z popularnych rozwiązań służących do przechowywania plików jest serwer NAS (Network Attached Storage), ale o niego też trzeba dbać, bo odzyskiwanie danych z serwera NAS nie jest prostym zadaniem. W niniejszym artykule przyjrzymy się temu, czym jest taki serwer, jak go bezpiecznie wykorzystywać oraz jak wyglądają realia odzyskiwania danych z NAS-ów.
Czym jest NAS i dlaczego jest tak popularny?
Serwer NAS to niewielkie urządzenie, które łączy w sobie funkcje sieciowego magazynu danych i serwera plików. Wystarczy podłączyć go do domowej lub firmowej sieci, aby wszyscy użytkownicy – za pośrednictwem komputerów, smartfonów czy tabletów – mieli dostęp do zasobów zapisanych w pamięci urządzenia. Coraz więcej osób wybiera tę formę przechowywania danych, ponieważ:
- Centralizacja – Pliki z wielu źródeł (np. telefonu, laptopa i tabletu) można gromadzić w jednym miejscu.
- Automatyczny backup – Większość modeli oferuje wbudowane oprogramowanie pozwalające na automatyczne tworzenie kopii zapasowych.
- Skalowalność – Można dokładać dyski twarde lub wymieniać je na większe, dostosowując pojemność serwera do rosnących potrzeb.
- Łatwość zarządzania – Serwery NAS bywają wyposażone w przyjazne interfejsy administracyjne, przez co ich obsługa nie wymaga wiedzy eksperckiej.
Z uwagi na rosnące zapotrzebowanie na przestrzeń do przechowywania danych producenci oferują wielozatokowe modele, dzięki którym możliwe jest tworzenie macierzy RAID (np. RAID1, RAID5 czy RAID10). Pozwala to na rozłożenie danych na kilka dysków, co przekłada się zarówno na wyższe bezpieczeństwo (np. awaria jednego dysku nie powoduje całkowitej utraty danych), jak i często lepszą wydajność.
Dlaczego NAS nie jest (i nigdy nie będzie) wystarczającym backupem?
Mogłoby się wydawać, że skoro dyski w NAS-ie są skonfigurowane w macierzy, to nic nam nie grozi, a nasze pliki są całkowicie zabezpieczone. Niestety, to błędne założenie. Często użytkownicy utożsamiają istnienie RAID-u z istnieniem kopii zapasowej. Tymczasem macierz RAID ma głównie chronić przed skutkami awarii pojedynczego dysku oraz poprawić wydajność, a nie gwarantować stuprocentowe bezpieczeństwo w każdej możliwej sytuacji. Przykładowo:
- Złośliwe oprogramowanie (ransomware) – Jeśli wirus zaszyfruje wszystkie dane na serwerze NAS, to niezależnie od tego, ile dysków mieliśmy w macierzy, stracimy dostęp do informacji.
- Błędy ludzkie – Nieostrożne usunięcie pliku czy folderu, pomyłka w konfiguracji serwera lub nieprawidłowe aktualizacje oprogramowania mogą spowodować utratę danych.
- Uszkodzenie kilku dysków jednocześnie – Choć wydaje się to mało prawdopodobne, to w praktyce laboratoria odzyskiwania danych wielokrotnie spotykały się z sytuacjami, w których awarii ulegało kilka dysków z jednej macierzy. Zwłaszcza wtedy, gdy nośniki są podobnego typu i pracują w identycznych warunkach przez ten sam czas.
- Kradzież lub zniszczenie sprzętu – Nawet najlepszy RAID nie pomoże, jeśli sam serwer NAS zostanie skradziony lub zniszczony (np. w wyniku pożaru).
Z tego powodu zdarza się, że użytkownicy, którzy polegali wyłącznie na NAS-ie, tracą kluczowe pliki. Macierz RAID może być elementem strategii bezpieczeństwa danych, ale nie zastępuje prawdziwej kopii zapasowej, rozumianej jako co najmniej jedna niezależna fizycznie lokalizacja, w której przechowywane są duplikaty najważniejszych informacji.
Jak skonfigurować NAS, by zmniejszyć ryzyko utraty danych?
Aby możliwie skutecznie zminimalizować ryzyko utraty plików, warto skorzystać z kilku prostych rozwiązań, które oferuje zdecydowana większość dostępnych na rynku serwerów NAS:
- Automatyczne kopiowanie plików na zewnętrzny nośnik
Wiele urządzeń pozwala na podłączenie zewnętrznego dysku twardego lub pendrive’a poprzez port USB. Możemy skonfigurować oprogramowanie tak, by regularnie (np. raz w tygodniu) kopiowało zawartość z NAS-u na podłączony nośnik. Następnie warto przechowywać go w innym miejscu – poza domem czy biurem. - Kopie przyrostowe
Nie musimy za każdym razem kopiować wszystkich danych od zera. Rozwiązaniem jest backup przyrostowy, który zapisuje tylko te pliki, które się zmieniły lub zostały dodane w danym okresie. To pozwala oszczędzać czas i miejsce na nośniku. - Szyfrowanie danych w kopiach zapasowych
Aby zabezpieczyć się przed nieuprawnionym dostępem (np. w przypadku zagubienia czy kradzieży przenośnego dysku), warto włączyć szyfrowanie kopii zapasowych. Dzięki temu nawet przechowywanie kopii poza siedzibą firmy czy domem jest bezpieczniejsze. - Regularne testy odtwarzania
Nawet najlepsze planowanie backupu może nie mieć sensu, jeśli nie sprawdzimy, czy kopie zapasowe są w pełni sprawne i czy faktycznie umożliwiają odzyskanie danych. Dlatego warto raz na jakiś czas przeprowadzić symulację odzyskiwania plików z kopii.
Jak wygląda odzyskiwanie danych z uszkodzonego serwera NAS?
Niestety, wiele osób dowiaduje się o znaczeniu backupu dopiero wtedy, gdy ich serwer NAS odmówi posłuszeństwa. W takiej sytuacji pomocne mogą być wyspecjalizowane laboratoria odzyskiwania danych takie jak nasze, które oferuje odzyskiwanie danych z serwerów NAS QNAP, Synology, WD, Seagate i wielu innych. Proces takiego odzysku może wyglądać następująco:
- Diagnoza problemu
Specjaliści sprawdzają stan urządzenia: czy uszkodzeniu uległ pojedynczy dysk, czy może kontroler macierzy, a może istnieje problem z oprogramowaniem (firmware) samego NAS-a. - Odczyt danych z dysków
Jeśli to dyski są uszkodzone, laboratorium próbuje mechanicznie lub elektronicznie przywrócić je do stanu pozwalającego na skopiowanie struktury danych. W skrajnych przypadkach konieczne jest otwarcie nośników w tzw. komorze laminarnej (czystym pomieszczeniu chronionym przed kurzem). - Rekonstrukcja macierzy RAID
Jeżeli NAS był skonfigurowany w systemie RAID (np. RAID5 lub RAID10), eksperci starają się odtworzyć jego strukturę logiczną, aby móc ponownie złożyć w całość wszystkie fragmenty plików. - Odczyt i weryfikacja plików
Po pomyślnej rekonstrukcji plików wykonywany jest test odczytu, by zweryfikować, czy dane nie są uszkodzone i w jakim stopniu da się je przywrócić. Część plików może być niestety nie do odratowania, zwłaszcza gdy doszło do nadpisania danych lub zniszczenia kluczowych sektorów.
Proces odzyskiwania danych z NAS-a bywa czasochłonny i kosztowny, zwłaszcza jeżeli pojemność macierzy i liczba dysków jest duża, lub jeśli uszkodzenia mają charakter fizyczny. Bywa też, że użytkownicy muszą ponosić dodatkowe koszty związane z analizą uszkodzonych elementów czy wymianą niektórych podzespołów.
Odzyskiwanie danych z serwerów NAS Warszawa
Nasza firma oferuje całkowicie darmową analizę i wycenę kosztów odzyskania danych z uszkodzonego serwera NAS
Zapraszamy do kontaktu. Megaserwis S.C., Odzyskiwanie danych, Warszawa, ul. Opaczewska 43/8, tel: 609 123 321
Czy chmura jest alternatywą dla NAS-a?
Wiele korporacji i osób prywatnych korzysta z publicznych chmur, takich jak Google Drive, OneDrive czy Dropbox, aby przechowywać dodatkowe kopie swoich plików. Choć jest to wygodne rozwiązanie, ma również swoje wady. Przede wszystkim tracimy pełną kontrolę nad przechowywanymi danymi – mogą one być potencjalnie przeglądane lub analizowane przez dostawcę usługi. Co więcej, w przypadku problemów z połączeniem internetowym dostęp do plików może być utrudniony.
Rozwiązaniem pośrednim może być skonfigurowanie serwera NAS do działania jako prywatna chmura. Wówczas zyskujemy funkcjonalność dostępu przez internet do własnych plików, ale nie musimy się obawiać, że nasze dane trafiają do zewnętrznego usługodawcy. Warto jednak pamiętać, że nawet w takim scenariuszu potrzebujemy zewnętrznej kopii zapasowej, np. dysku podłączanego w określonych odstępach czasu.
Najlepsze praktyki tworzenia kopii zapasowych (i minimalizowania ryzyka)
W świecie IT funkcjonuje zasada 3-2-1:
- 3 kopie danych,
- 2 różne nośniki,
- 1 kopia przechowywana poza główną lokalizacją.
W przypadku serwera NAS oznacza to, że oprócz przechowywania plików na macierzy RAID dobrze mieć jeszcze co najmniej jeden nośnik lokalny (np. zewnętrzny dysk USB) oraz kopię w innej lokalizacji – może to być drugi serwer NAS w innym miejscu, ewentualnie prywatna chmura czy inny sprawdzony magazyn danych. Dzięki temu nawet poważna awaria czy incydent (jak kradzież lub zniszczenie biura) nie spowoduje całkowitej utraty informacji.
Najważniejsze zalecenia to:
- Cyklicznie sprawdzać działanie serwera NAS i monitorować stan dysków (SMART).
- Unikać przechowywania na NAS-ie jedynej kopii plików – zawsze mieć co najmniej jeden dodatkowy egzemplarz offline.
- Regularnie aktualizować firmware urządzenia oraz oprogramowanie antywirusowe, by chronić się przed cyberatakami.
- Chronić fizycznie serwer NAS przed uszkodzeniami (odpowiednie chłodzenie, zasilanie awaryjne).
- Szyfrować newralgiczne dane – zwłaszcza, jeśli przechowujemy je w miejscach, do których mogą mieć dostęp osoby trzecie.
Na koniec
Serwery NAS stanowią doskonałe narzędzie do organizacji i udostępniania danych w sieci. Pozwalają na tworzenie macierzy RAID, co poprawia niezawodność w przypadku awarii pojedynczego dysku i ułatwia codzienną pracę z dużymi zbiorami plików. Jednak samo posiadanie NAS-a – nawet wielozatokowego – nie gwarantuje pełnego bezpieczeństwa danych. Urządzenie to nie jest tożsame z kopią zapasową, bo przy poważniejszych zagrożeniach (złośliwe oprogramowanie, błąd ludzki, fizyczna kradzież) może dojść do nieodwracalnej utraty plików.
W sytuacji, gdy zawiedzie sprzęt lub oprogramowanie, a my nie mamy dodatkowych kopii, odzyskiwanie danych z serwera NAS może okazać się skomplikowanym, długotrwałym i kosztownym procesem. Dlatego najważniejsze jest wdrożenie odpowiednich rozwiązań i nawyków, które uchronią nas przed przykrymi konsekwencjami awarii. Regularnie wykonywane, przemyślane i sprawdzane w praktyce backupy pozwalają spać spokojnie, nawet gdy najgorsze scenariusze staną się rzeczywistością.
Zapraszamy również do lektury naszej strony https://rrl.com.pl poświęconej w całości odzyskiwaniu danych z macierzy RAID i serwerów NAS
