Upadek dysku twardego (HDD) lub nawet silne wstrząsy czy uderzenia mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń mechanicznych, które zagrażają zarówno samemu nośnikowi, jak i danym na nim zapisanym. Choć współczesne dyski są projektowane z pewnym marginesem bezpieczeństwa, każdy nagły i intensywny kontakt z twardą powierzchnią to ryzyko powstania nieodwracalnych usterek. Odzyskiwanie danych w takich sytuacjach to zawsze wyzwanie dla laboratorium. W razie kłopotów zapraszamy na bezpłatną wycenę. W poniższym artykule omawiamy najczęstsze rodzaje uszkodzeń spowodowanych upadkiem dysku oraz ich konsekwencje.
1. Uszkodzenia talerzy
Talerze to okrągłe, najczęściej aluminiowe lub szklane dyski pokryte warstwą magnetyczną, na której fizycznie rejestrowane są dane. Ich powierzchnia jest bardzo wrażliwa na kontakt z głowicą czy innymi obcymi elementami.
- Zarysowania i wgniecenia
Gdy dysk spadnie, głowica może zetknąć się z talerzem, wywołując tzw. head crash. W efekcie na powierzchni talerza pojawiają się rysy, a nawet ubytki. Zniszczeniu ulegają wtedy obszary danych i utracone mogą być wszelkie pliki w tym miejscu. - Pęknięcia i rozwarstwienia
Jeśli dysk doświadczy wyjątkowo silnego uderzenia, talerze (zwłaszcza te wykonane ze szkła) mogą pęknąć lub ulec rozwarstwieniu. Taka sytuacja często całkowicie uniemożliwia odzyskanie danych, ponieważ ich fizyczna powierzchnia zostaje trwale zniszczona.
2. Uszkodzenia głowic
W klasycznym dysku twardym zastosowane są głowice odczytu-zapisu, które unoszą się nad powierzchnią talerzy w niezwykle małej odległości (rzędu nanometrów).
- Zgięcie lub przesunięcie głowic
Nawet niewielkie odkształcenie powoduje nieprawidłowe poruszanie się głowicy, co z kolei może wywołać dalsze zarysowania talerzy albo uniemożliwić poprawny odczyt i zapis danych. - Oderwanie się głowic
W drastycznych sytuacjach głowice mogą ulec całkowitemu oderwaniu, a ich fragmenty często rozprzestrzeniają się po wnętrzu dysku, dalszymi uszkodzeniami rujnując kolejne obszary talerzy.
3. Awaria silnika (spindle motor)
Dyski HDD wykorzystują silnik do obracania talerzy z bardzo dużą prędkością (5400, 7200, a czasem nawet 10 000 obr./min.).
- Zablokowanie silnika
Na skutek silnego wstrząsu łożyska silnika mogą ulec zgnieceniu lub przesunięciu, co powoduje zacięcie się całego mechanizmu obracającego talerzami. - Rozregulowanie osi
Jeśli upadek doprowadzi do odkształcenia osi, talerze nie będą poruszały się w płaszczyźnie idealnie równoległej do głowic. Skutkuje to trudnościami w odczycie danych, a nawet kolejnymi uszkodzeniami powierzchni.
4. Uszkodzenia obudowy i elektroniki
Chociaż najbardziej wrażliwą częścią dysku są elementy wewnętrzne, układ elektroniczny (zwany PCB) oraz zewnętrzna obudowa również mogą doznać poważnych uszkodzeń.
- Pęknięcia płytki PCB
Podczas upadku może dojść do pęknięć lub przerwania ścieżek na płytce drukowanej (Printed Circuit Board). Wówczas dysk przestaje reagować, a bez wymiany lub naprawy uszkodzonej płytki nie będzie możliwy dostęp do danych. - Zniekształcenie metalowej obudowy dysku
Jeśli obudowa została wygięta, jej odkształcenie może wpływać na położenie i pracę wewnętrznych elementów dysku. Każdy kontakt talerzy z głowicami lub inne naruszenie geometrii urządzenia zwykle kończy się rozległymi uszkodzeniami mechanicznymi.
5. Konsekwencje dla danych
Nawet jeśli komputer chwilowo nadal rozpoznaje dysk po upadku, istnieje duże ryzyko stopniowego zacierania się wewnętrznych elementów i narastania kolejnych usterek. Każda próba odczytu lub zapisu może pogorszyć sytuację. W efekcie:
- Częściowa utrata plików – zarysowania w niektórych sektorach utrudniają lub uniemożliwiają dostęp do określonych obszarów danych.
- Całkowita utrata danych – gdy zniszczenia talerzy lub głowic są rozległe, a dysk trwale odmawia współpracy, odzyskanie informacji może stać się niemożliwe nawet przy zastosowaniu profesjonalnych metod.
6. Czy można uratować dysk po upadku?
Wielu użytkowników próbuje podłączać uszkodzony dysk na własną rękę w nadziei na skopiowanie danych. Niestety, samodzielne próby uruchomienia urządzenia z uszkodzoną mechaniką zwykle kończą się:
- Pogłębieniem uszkodzeń – głowice ryjące powierzchnię talerza skutecznie niszczą kolejne sektory.
- Utratą szansy na skuteczny odzysk – im więcej uszkodzeń, tym mniejsza możliwość odtworzenia plików w profesjonalnym laboratorium.
Profesjonalne laboratorium
Najlepszym rozwiązaniem jest przekazanie dysku do specjalistycznego laboratorium, gdzie eksperci:
- Dokonują diagnostyki w komorze bezpyłowej,
- Wymieniają zniszczone elementy (np. głowice) na sprawne z dysku-dawcy o identycznych parametrach,
- W profesjonalny sposób odczytują dane z powierzchni talerzy.
Niestety, nie zawsze taki odzysk zakończy się sukcesem, szczególnie gdy talerze są poważnie uszkodzone.
7. Jak uchronić się przed konsekwencjami upadku?
- Twórz regularne kopie zapasowe
Najlepszym zabezpieczeniem przed utratą plików jest posiadanie backupu na innym nośniku lub w chmurze. - Transportuj dysk w bezpieczny sposób
Używaj specjalnych etui czy walizek z pianką amortyzującą, jeśli dysk jest w obudowie przenośnej. - Unikaj wstrząsów podczas pracy dysku
Staraj się nie przemieszczać komputera w trakcie intensywnych operacji zapisu/odczytu, zwłaszcza w starszych modelach laptopów czy w dyskach HDD USB. - Rozważ wymianę na SSD (jeśli to możliwe)
Dyski SSD nie posiadają ruchomych części mechanicznych, przez co są bardziej odporne na wstrząsy i upadki. To nie znaczy, że są niezniszczalne, ale ryzyko mechanicznego uszkodzenia jest zdecydowanie niższe.
8. Odzyskiwanie danych z dysku po upadku
Nasi klienci często zadają nam pytania o możliwość odzyskania danych z dysku po upadku. Każdego dnia zgłaszają się do nas z podobnym problemem więc jest to powszechny problem. Z naszego doświadczenia wynika, że w około 95% przypadków, szczególnie z dysków przenośnych, jesteśmy w stanie odzyskać dane.
Większe dyski w obudowach 3,5″ po upadku odzyskujemy ze skutecznością około 92%, wynika to przede wszystkim z nieco innych usterek.
Wnioski
Upadek dysku twardego (HDD) jest poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa danych. Mechanizmy wewnętrzne, takie jak talerze czy głowice, są niezwykle delikatne i mogą ulec nieodwracalnym zniszczeniom nawet przy stosunkowo niewielkich wstrząsach. Jeśli dojdzie do uszkodzenia, z reguły jedyną szansą na odzyskanie danych pozostaje profesjonalny serwis dysponujący odpowiednim zapleczem technicznym.
Aby uniknąć dramatycznych konsekwencji, warto zadbać o prawidłowy transport i przechowywanie dysku, a przede wszystkim – regularnie tworzyć kopie zapasowe. Dzięki temu nawet w najgorszym scenariuszu ryzyko utraty cennych informacji będzie znacznie mniejsze.
